თ ა ბ ო რ ზ ე

თაბორის მონასტერი

ქარი მარწევს და მელამუნება,
თან სიყვარულზე მესაუბრება
თან თმას მიწეწავს,თან მეფერება,

ქარი მამშვიდებს, - გულს ეკვნესება;

ზეცას და მიწას შორის ვარ სადღაც;

თითქოს ცაში ვარ,მაგრამ მიწაზეც...
თუ ამეხადა ოცნების ფარდა,-

აღარც ცაში ვარ,-აღარც მიწაზე...

დღეს ქორწილია ჩემი აქ ზეცად,
მაყრიონად მყავს ტაძარი ქვეყნის,

ჩამომაფარა პირბადე ზეცამ,

წვიმამ შემაშრო თვალებზე ცრემლი...

თვალუწვდენელი ცის კაბადონი

კალთას მაფარებს, მოწყალე კალთას;

დედაო ღვთისა, შენ დამიფარე!

ძეო ღვთისაო,შენ მომეც ძალა!

27აპრილი/2007წელი

მე და სევდა

უღრუბლო ცაა,

სევდიანი დაქრის თან ქარი;

დარდიანი ვარ

და დამყვება სევდის ამქარი;

ცრემლი დამდის და

ნატიფ სახეს თავის კვალს აჩენს,

შორს ბურუსში კი

შუა ზღვაში,

გემი შლის აფრებს...
უდაბნოში ვარ,

ოაზისი ჩემგან შორს არის;

ქარი დაქრის და

მიიმღერის როგორც მგოსანი;

ქარი ერთობა,

უდაბნოშიც თავის საქმე აქვს;

მე კი მარტო ვარ,

ნეტა მქონდეს სახლი სადმე აქ...
ცრემლი უშრეტი

დამდის, დამდის,

უპეს მისველებს,

ხმა არ ამომდის,

მინდა ვიყვირო მხოლოდ

მ ი შ ვ ე ლ ე თ!...

2004 წელი

აკაკი წერეთლის "გამზრდელი" (გაგრძელება)

* * *

... რა გაისმა გასროლის ხმა,

საფარ სწრაფად გამოერკვა;

შეავლო რა თვალი გამზრდელს,-

გულწასული ზედ დაეცა;

დასტიროდა ცხელ ცრემლებით

ბევრათასი გმირის გამზრდელს,

გულს ჭირი ვერ დაეტია,

ბევრზედ ბევრი ლხინის დამტევს;

საფარს თავი ცოცხლად არ სურს,

მიიბჯინა შუბლზედ თოფი,

ზურგის ცოდვით დამძიმებას

რას უშველის ცრემლი, ოფლი?!

მაგრამ არა, არ მოიკლავს

თავს უსუბის გამოზრდილი,

ასე დახსნა ადვილია,

ჭირში უნდა ღონე დიდი;

სთქვა: "წავედი, გავიჭრები,

შევაფარებ თავს უდაბნოს,

მხოლოდ დიდი ლოცვით უნდა

სამოთხემდი გზა გავკაფო".

და მთის მწვერვალს ცის მახლობლად,

ბერის მღვიმეს ცრემლი ალტობს;

ფიცის გამტეხს, ზეცის დამქცევს,

ქვეყნად კაცად არვინ არ სცნობს!..

2004 წელი...

პატრიარქის ბაღი VS ნარკოსიტუაცია

საქართველოში ნარკომანიის პრევენციისთვის მიზერული თანხები გამოიყოფა. ამ პრობლემისთვის სერიოზული თანხების გამოყოფა ჩვენი ქვეყნის ფინანსური მდგომარეობის გათვალისწინებით პრაქტიკულად შეუძლებელია. ანტინარკოტიკული პროგრამებისთვის 1998-2000წლებში 21,5 მლნ. ლარი გამოიყო, მაგრამ პროგრამის დაფინანსება ვერ მოხერხდა. (სტუდენტური ფორუმი "ნარკომანია და ნარკოტიკული დანაშაული" 2004წ.) ამავე ფორუმზე ვრცელდება არაოფიციალური ინფორმაცია, რომლის მიხედვითაც საქართველოში ერთ წელიწადში ერთ ტონამდე ჰეროინს მოიხმარენ.

ოფიციალური მონაცემებით საქართველოში 17 ათასზე მეტი ნარკოტიკული ნივთიერების მომხმარებელია რეგისტრირებული. (“ნარკომანია და ნარკოტიკული დანაშაული” - სტუდენტური ფორუმი 2004)

ჯანდაცვის სამინისტროს ვებ-გვერდზე ნარკომანიის პრობლემა ნახსენებიც კი არაა. ჯანდაცვის დეპარტამენტის მთავარი სპეციალისტის - ეკა ადამიას განმარტებით, - სახელმწიფო ნარკომანიასთან ბრძოლისთვის დაავადებათა პრევენციის სახელმწიფო პროგრამას ატარებს; პროგრამა დაავადებათა რეაბილიტაციის კომპონენტს ითვალისწინებს. გარდა ამისა სახელმწიფო ნარკომანებს მეტადონით ჩანაცვლების პროგრამას სთავაზობს. ამ სახელმწიფო პროგრამებისთვის სულ 1 300 000 ლარია გამოყოფილი. აქედან რეაბილიტაციას 225 000ლარი ხმარდება, სპეციალური მედიკამენტებისთვის შარშან გამოყოფილი 500 000 ლარიდან წლევანდელი პროგრამისთვის მხოლოდ 150 000 ლარია გათვალისწინებული. გამოყოფილი თანხებიდან კი დანარჩენი ნარკოლოგიურ ცენტრებს ხმარდება. ქვეყანაში სულ 11 ნარკოლოგიური ცენტრი და 7 სამედიცინო ბრიგადა მუშაობს. საინტერესო იქნებოდა სსახელმწიფოს მიერ გამოყოფილი 1 300 000 ლარიდან რა თანხა იხარჯება თითო ნარკომანის რეაბილიტაციაზე, თუმცაღა სამინისტრო ამაზე ინფორმაციას ვერ გვაწვდის...

ქართველი და უცხოელი ექსპერტების გათვლებით მათი რეალური რიცხვი 106-120 ათასია, ("ნარკომანია და ნარკოტიკული დანაშაული" სტუდენტურიფორუმი 2004წ.)

ცხელი ხაზის ინფორმაციით საქართველოში ნარკომანიის წინააღმდეგ მხოლოდ ერთი ორგანიზაცია მუშაობს - სამხრეთკავკასიის ანტინარკოტიკული პროგრამა. ნარკოლოგიური ინსტიტუტის ინფორმაციით კი ჩვენს ქვეყანაში ნარკომანიის წინააღმდეგ ძირითადად 4 არასამთავრობო ორგანიზაცია მუშაობს. ეს ანტინარკოტიკული ორგანიზაციები დაახლოებით მსგავს პროგრამებს ახორციელებენ. ისინი ძირითადად ნარკომანთა რეაბილიტაციაზე მუშაობენ, აწყობენ საინტერესო სემინარებსა და ტრენინგებს ნარკომანებისთვის, ასევე გამოსცემენ სხვადასხვა საინფორმაციო ბუკლეტებსა თუ წიგნებს, რათა საზოგადოება კარგად გაეცნოს ამ სენისგან მიღებულ შედეგებს და არ მოხდეს სხვა ადამიანთა ჩართვა ამ რისკ-ფაქტორში. ჩვენი განსაკუთრებული ყურადღება კი შედარებით ახლადშექმნილმა ანტინარკოტიკულმა მოძრაობამ მიიპყრო...

სხვადასხვა შეფასებებით საქართველოში 200-350 ათასამდე ნარკომანია.("24 საათი" 2008წ/6.05 / ცნობილი ქართველი ბიზნესმენის - ლევან ვასაძის მოსაზრება)

2008 წლის 8თებერვალს დავითობას, წმ. სამების ტაძარში საპატრიარქოსთან არსებულ ახალგაზრკოტე სვანაძე - მოძრაობა "დავითიანნის" მენეჯერი: "სწორედ ზედმეტი და აუთვისებელი თავისუფალი დრო შეიძლება აღმოჩნდეს მოზარდისთვის ბიძგი ნარკომანიისკენ. ჩვენც სწორედ ამიტომ ვმუშაობთ ამ მიმართულებით. ვფიქრობ კარგად გათვლილი და დაგეგმილი პრევენციული პროგრამა რეაბილიტაციაზე გაცილებით დიდ შედეგს იძლევა. რეაბილიტაციისთვის და პრევენციისთვის გაღებული თანაბარი თანხებით, პრევენციის შედეგი 100-დან დაახლოებით 70 ადამიანი იქნება, ხოლო რეაბილიტაციისას კი 10. ამიტომაც მოზარდობის პერიოდშივე უნდა ვცადოთ ადამიანი დავიცვათ ამ რისკ-ფაქტორისგან. სწორედ ამ პრინციპითაა ჩვენი მოძრაობა სხვა ორგანიზაციებისგან განსხვავებული. ჩვენ ვმუშაობთ, რომ არ მოხდეს ახალგაზრდების ჩართვა ამ რისკ-ფაქტორში. თავისუფალი დროის ათვისებით კი ამის არიდება სავსებით შესაძლებელია."

დობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრში ანტინარკოტიკული მოძრაობა "დავითიანნი" დაარსდა. "დავითიანნი" და მისი სამოქმედო პროგრამა სხვა ანტინარკოტიკული ორგანიზაციებისგან მკვეთრად განსხვავდება. მათი უმთავრესი მიზანი პრევენციაა; მათი მიზანია ადამიანმა მოზარდობის პერიოდშივე არ დაიწყოს თამბაქოს და ნარკოტიკის მოხმარება; სწორედ ამ მიზნით მოძრაობა მოსწავლეების თავისუფალი დროის დადებითი მიმართულებით ათვისებას ცდილობს, რათა ნებისმიერ მათგანს მიეცეს საკუთარი სულიერი, ფიზიკური თუ ინტელექტუალური შესაძლებლობის წარმოჩენის და თვითრეალიზების საშუალება.

პატრიარქის ბაღი

"დავითიანნი" პატრიარქის ფონდისა და ამერიკული არასამთავრობო ორგანიზაცია AOCC –ის (USID-ის გრანტით) დაფინანსებით, ერთი წლის განმავლობაში ახორციელებდა საპილოტე პროგრამას. პროექტი 7 სკოლაში გამოიცადა და საკმაოდ კარგი შედეგი გამოიღო. `დავითიანნის~ პროექტის ფარგლებში ჩატარდა მრავალმხრივი ღონისძიებები: მოეწყო სპორტული ტურნირები, შემეცნებითი საუბრები, ექსკურსიები, გამოფენები, ინტელექტუალური თუ ლიტერატურული კონკურსები. პროგრამის ფარგლებში პროექტის მონაწილე 189-ე სკოლისა და მოძრაობა "დავითიანნის" თანამშრომლობის საფუძველზე, ამავე სკოლის ბაზაზე შეიქმნა "პატრიარქის ბაღი". იგი საზეიმოდ საპატრიარქოს ახალგაზრდული ცენტრის ხელმძღვანელმა მეუფე სტეფანემ გახსნა. პროცესში 500-მდე მოსწავლე მონაწილეობდა. დაირგო 150-მდე ნახევრადბუჩქოვანი მცენარე და 300-მდე ყვავილი. ზაზა გრიგალაშვილი - 189-ე სკოლის დირექტორი: "მოხარული ვარ, რომ პირველად ეს პროექტი ჩვენს სკოლაში განხორციელდა. აქ ადრე გრიგოლ ხანძთელის სახელობის სკვერი იყო, სკვერი დასუფთავდა, განახლდა და "პატრიარქის ბაღის" სახელი მიენიჭა. "ბუნება ცვლის ადამიანებს, მე ძალიან მესიამოვნა, რომ თქვენს სკოლაში გაკეთდა პატრიარქის ბაღი!" - ეს სიტყვები პატრიარქს ეკუთვნის. მე კი ჩავიწერე და ახლაც თან მაქვს - განაცხადა 189-ე სკოლის დირექტორმა - "დავითიანნის" პროექტის ფარგლებში სკოლაში შეიქმნა კლუბი. პროექტში ექვსი მე-9 კლასი იყო ჩართული და დაახლოებით 170 ბავშვი იღებდა მონაწილეობას. წელს კი მათ ახალი მე-9 კლასელები ჩაანაცვლებენ... მე გაოცებული ვარ მოსწავლეთა მონდომებით "პატრიარქის ბაღთან" მიმართებაში; დილიდან დაღამებამდე აქ არიან და თავიანთ ნერგებს უვლიან. ბაღში ყოფნისას არ ეწევიან, არ ჩხუბობენ, არ იგინებიან. ერთხელ ღამის 11 საათზეც კი ამოვიდნენ ნერგების მოსარწყავად... ძალიან უყვართ აქაურობა..." - აღნიშნა ზაზა გრიგალაშვილმა.

ანტინარკოტიკული მოძრაობის მიერ სკოლებსჰი დანერგილი პროგრამის ფარგლებში მონაწილეობა დაახლოებით 3-დან 4 ათასამდე მოსწავლემ მიიღო.

პატრიარქის ბაღმა რომ ბავშვებში ძალიან დიდი მოწონება და სიყვარული დაიმსახურა, ამას იქ მისულიც შევესწარი და ბავშვებმაც დამიდასტურეს.

გიორგი კაბულაშვილი - მე-9 კლასის მოსწავლე: "მაშინ, როცა კლუბები შეიქმნა სკოლაში, მე მე-8 კლასში ვიყავი, ამიტომ კლუბში ვერ გავწევრიანდი, მაგრამ ერთი ნერგი მეც დავრგე "პატრიარქის ბაღში" და ძალიან მიხარია. აქ თითქმის სულ არიან ბავშვები, ყველას უხარია, რომ ჩვენს სკოლაში პატრიარქის სახელობის ბაღია."

ანტინარკოტიკული მოძრაობა "დავითიანნი" აქტიურად თანამშრომლობს სხვადასხვა ანტინარკოტიკულ ცენტრებსა თუ ორგანიზაციებთან. მათ კავშირი აქვთ ნარკოლოგიურ ინსტიტუტთანაც , ასევე ანტინარკოტიკულ ორგანიზაციათა კოალიციასთან, რომელშიც მრავალი ორგანიზაციაა გაერთიანებული, ამ კოალიციის ლიდერ ორგანიზაცია - "ბემონთან". აქტიურად თანამშრომლობენ საპატრიარქოს ანტინატკოტიკულ ორგანიზაციასთანაც.თეა გოგოტიშვილი, საპატრიარქოს ანტინარკოტიკული ორგანიზაციის ხელმძღვანელი: "დიდი ხანი არაა, რაც მოძრაობა "დავითიანნი" დაარსდა, მაგრამ მათ ამ ხნის მანძილზე ბევრის გაკეთება შეძლეს. ჩვენმა წარმომადგენლებმა მათს ახალგაზრდა კურატორებს ჩაუტარეს ტრენინგი, რის შემდეგაც საკმაოდ წარმატებულად გაატარეს მათ ეს საპილოტე პროგრამა სკოლებში. კარგია, რომ მოძრაობა "დავითიანნი" საკმაოდ შედეგიანად ახდენს მოსწავლეთა თავისუფალი დროის ათვისებას და მათი ფიზიკური თუ ინტელექტუალური შესაძლებლობების რეალიზებას."

მოძრაობა "დავითიანნი" მომავალში ამ პროგრამის გაფართოვებას გეგმავს და მათივე თქმით მალე არა მარტო სხვადასხვა სკოლებს, უნივერსიტეტებსაც მოიცავენ.

ნ ა მ ო ნ ა ს ტ რ ა ლ თ ა ნ

ჩავიძირე მარტოობის მორევში,
მერე რა, რომ ჩემს გარშემო ბევრია;
ბალახებზე,ხეთა ჩრდილში ლექსსა ვქმნი,
დარდიც თურმე მაინც არ დამლევია;

დაცურავენ ლეგა-ლეგა ღრუბლები,
ქარმა მიძღვნა ნაირ-ნაირ სურნელი,

თითო ფოთოლს, თითო ლერწამს შევსტრფი და
რა, რომ წავალ, მაინც აქ დავბრუნდები;



ქარი მახვევს თმების ქარბორბალაში,
თავბრუს მახვევს ყვავილების სურნელი;
შრიალებენ გვირილები, გალობენ;
ამ ჩუმ ხმაურს ნაზად გავურინდდები...


იდუმალი გარემო და დარდები,
საოცარი სიმშვიდე და ვარდები;
თვით კენჭები,ფოთლები თუ ხეები,
მწამს ელიან, ვიყო მათთან გულწრფელი;


გადავხედე ჩემს განვლილ გზას ცხოვრების,
თითქოს გავხსენ რაღაც დოზით ხლართები,
და დახშული კარგა ხნის წინ მე გულის,
ნამონასტრალს გადავუხსენ კარები;


ტაძარში ვარ მზის სხივებით ნაფერი,
მანუგეშებს საგალობლის ჰანგები,
ყელს მეჭდობა სინანულის ცრემლები,
ცოდვავ მხოლოდ ცრემლით განიბანები!


საკურთხევლის წინ დავეცი მუხლებით,
გზა იპოვეს ნაგუბარმა ცრემლებმა,
დაიცალა გული დარდის ურმებით,
და მტირალი უფალმა მანუგეშა;


მომსწრე გავხდი უხილავ საოცრების,
მადლს მაბერტყდნენ ზეცით ანგელოზები,
ცად აღვიპყარ ხელი, უფალს ვმადლობდი,
და ცოდვილი, თავს კვლავ უფალს ვანდობდი.


დაცურავენ ლეგა-ლეგა ღრუბლები,
ქარმა მიძღვნა ნაირ-ნაირ სურნელი,
ამ ჩუმ ხმაურს ნაზად გავურინდდები;
წავალ, მაგრამ ვიცი კვლავ დავბრუნდები!...

2007 წელი...

თაობა

ზოგადად, ყველა დროის ახალგაზრდობაში ძალიან დიდი ძალაა; ყოველი ადამიანი რაღაც ნიჭითაა დაჯილდოვებული. ბევრ ახალგაზრდაში არის საინტერესო შესაძლებლობები, მათ კი ხშირად საკუთარი თავის გამოვლენის საშუალება არ ეძლევათ...

2006 წლის თებერვალში, წმ. სამების ტაძარში პატრიარქის ლოცვა-კურთხევით საპატრიარქოსთან არსებული ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრი დაარსდა. ცენტრმა ახალგაზრდები ერთიანი ქრისტიანულ-ეროვნული იდეოლოგიის ქვეშ გააერთიანა. დაარსებიდან დღემდე ცენტრში უამრავი რამ გაკეთდა და ახალგაზრდების რიცხვიც დღითი-დღე იზრდება და მატულობს.

ახალგაზრდულ ცენტრში მრავალმხრივი ღონისძიებები ტარდება. აქ შექმნილია სხვადასხვა მოქმედი ჯგუფები, რომლებიც ცალკეული მიმართულებით მუშაობენ. ახალგაზრდული ცენტრის საორგანიზაციო ჯგუფის ხელმძღვანელი თორნიკე კვინიკაძე გვიამბობს: "დაარსებიდან დღემდე ცენტრში ძალიან ბევრი პროექტი განხორციელდა,ძალიან ბევრი იგეგმება მომავალშიც. გვაქვს ცალკეული ჯგუფები, რომლებიც გარკვეული მიმართულებით მუშაობენ -კულტურისა და ხელოვნების, სარედაქციო, საორგანიზაციო, იურიდიული და ბავშვთა სახლებთან ურთიერთობის ჯგუფები. ვთანამშრომლობთ მწერალთა კავშირთან, მეცნიერებათა აკადემიასთან, გელათის აკადემიასთან, ასევე ჩოხოსნებთან.

ცენტრში გამოვცემთ საკმაოდ საინტერესო საზოგადოებრივ ჟურნალს - "ახალგაზრდობა", რომელიც მიუხედავად იმისა, რომ შედარებით ახალი ბრენდია, საზოგადოება მის მიმართ დიდ ინტერესს ავლენს. ჩვენთან ყოველდღე ტარდება შემეცნებითი საუბრები; თითოეულ დღეს თავისი თემატიკა აქვს. მაგალითად ორშაბათს ისტორიისა და კულტურის დღეა, სამშაბათობით თვითონ პატრიარქი მობრძანდება და სხვადასხვა საინტერესო და აქტუალურ თემებზე ესაუბრება დამსწრე საზოგადოებას. ოთხშაბათობით სოფლის მეურნეობა და ბიოუსაფრთხოება განიხილება, ყოველ ხუთშაბათს მღვდელმთავრები გვსტუმრობენ, პარასკევობით ქრისტიანულ ოჯახსა და ბავშვთა აღზრდაზე ვსაუბრობთ. შაბათს არ ტარდება შემეცნებითი საუბრები, ხოლო კვირაობით კი ფილმების ჩვენება ეწყობა. ასევე ყოველკვირეულად იმართება სხვადასხვა საზოგადო მოღვაწისადმი მიძღვნილი შესანიშნავი საღამოები; იგეგმება ახალგაზრდა შემოქმედთა საღამოების მოწყობაც." ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარების ცენტრი არა მხოლოდ თბილისშია, პატრიარქის კურთხევით იგეგმება მათი ყველა რაიონში გახსნა. ეპარქიული ცენტრები უკვე გახსნილია ქ. ფოთში, ზუგდიდში, ცაგერში და ა.შ. ეს ცენტრები ადგილობრივ მღვდელმთავრებს ემორჩილებიან. ასე, რომ არა მარტო თბილისში, არამედ მის ფარგლებს გარეთაც, ყველასა აქვს საშუალება აქტიურად იყონ ჩართულნი ცენტრების საქმიანობაში და საკუთარი თავის რეალიზება მოახდინონ. ახალგაზრდებმა ცენტრების შექმნის იდეა ძალიან აიტაცეს და დღეს საპატრიარქოსთან არსებულ ახალგაზრდობის სულიერი და ინტელექტუალური განვითარეების ცენტრში ათასზე მეტი სხვადასხვა სასწავლებლის სტუდენტია გაწევრიანებული. თუმცა უნდა აღინიშნოს, რომ აქ არა მარტო სტუდენტები არიან; ცენტრის მუშაობაში საკმაოდ აქტიურად არიან ჩართულნი ასაკოვანი ადამიანებიც, რომლებიც როგორც თვითონ ახალგაზრდები ამბობენ, მათი კონსულტანტები არიან. ცენტრში ნებისმიერი ასაკის ინტელექტუალ და განათლებულ ადამიანს შეხვდებით, აქ მოდის ყველა, განურჩევლად ასაკისა, მოკლედ ყველა, ვინც თავს ახალგაზრდად თვლის, ყველა, ვისაც სურს ცენტრის საქმიანობაში წვლილი შეიტანოს ან თვითონ ეზიაროს უზომოდ დიდ სითბოსა და სიბრძნეს. ახალგაზრდულ ცენტრს ცაგერისა და ლენტეხის ეპისკოპოსი სტეფანე ხელმძღვანელობს. სწორედ მეუფის უშუალო ლოცვა-კურთხევით ხორციელდება ცენტრში ყველაფერი.

ცენტრში მიმდინარე ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პროექტია ახალგაზრდული ცენტრისა და განათლების სამინისტროს ერთობლივი პროექტი - ინტელექტუალური თამაში "ჩვენ ვსწავლობთ ბიბლიას". პროექტი წელს პირველად ტარდება და მთელი საქართველოს სკოლებს მოიცავს. პროექტმა მოსწავლეებში ძალიან დიდი დაინტერესება ჰპოვა. თამაში რამდენიმე ეტაპად ტარდება და ფინალში გასული შვიდი გუნდიდან პირველ ადგილზე გასული ისრაელის საგზურით ჯილდოვდება, მეორე ადგილზე გასული ეგვიპტის, ხოლო მესამე საბერძნეთის საგზურით. დანარჩენი ოთხი ფინალისტი გუნდი კი სვანეთში გაემგზავრება.უნდა აღინიშნოს, რომ ახალგაზრდულ ცენტრში 1 წელია, რაც ანტინარკოტიკული მოძრაობა "დავითიანნი" დაარსდა. საქართველოში არაერთი ანტინარკოტიკული მოძრაობაა, მაგრამ "დავითიანნი" მათგან განსხვავებულია.

მოძრაობა ამ ხნის მანძილზე ახორციელებდა საპილოტე პროგრამას, რომელიც შვიდ სკოლას მოიცავდა. როგორც ანტინარკოტიკული მოძრაობა "დავითიანნის" მენეჯერმა კოტე სვანაძემ ჩემთან საუბრიასას აღნიშნა: "პროგრამამ გაამართლა; პროექტის ფარგლებში ჩატარდა მრავალმხრივი ღონისძიებები. ძირითადად აქცენტი გამახვილებული იყო ეკოპროგრამებზე. 189-ე სკოლაში მოსწავლეთა უშუალო მონაწილეობით შეიქმნა "პატრიარქის ბაღი". ასევე მოეწყო სპორტული ტურნირები, შემეცნებითი საუბრები, ინტელექტუალური თამაშები, ლიტერატურული კონკურსები, გამოფენები. ჩვენ აქცენტი პრევენციაზე გვაქვს, ვინაიდან ნარკომანის რეაბილიტაციისას იგივე თანხების გაღებით, რასაც პრევენციაზე ვხარჯავთ, 100%-დან მაქსიმალური შედეგი განკურნებისა შეიძლება იყოს 10 ადამიანი, ხოლო პრევენციისას კი შედეგი დაახლოებით 70-ია. ჩვენი მიზანი მოსწავლეთა თავისუფალი დროის დადებითი მიმართულებით ათვისებაა, რათა ნებისმიერ მათგანს შეეძლოს საკუთარი სულიერი, ფიზიკური და ინტელექტუალური შესაძლებლობების გამოვლენა, ვინაიდან სწორედ თავისუფალი დრო შეიძლება აღმოჩნდეს მათთვის ბიძგი ნარკომანიისაკენ."

ბოლოს მინდა აღვნიშნო, რომ სწორედ ახალგაზრდობაა ის პერიოდი, როდესაც ადამიანი რაღაც სიახლის ძიებაშია, როცა ყველაზე მეტად ავლენს ლტოლვას იმისკენ, რაშიც საკუთარი ძალების მოსინჯვა სურს. სწორედ ახალგაზრდასა აქვს ყველაზე დიდი ენთუზიაზმი... ახალგაზრდული ცენტრის კარები მასში გაწევრიანების ნებისმიერი მსურველისთვის ღიაა;

2009წელი / მარტი

მ ა ს კ ა რ ა დ ი

ვერ ვიტან ქვეყნად სიცრუის ზეიმს,
თეთრი ლაქების შავ ხელით წმენდას,
ყალბი სიმართლის და ცრუ სიწრფელის,
შავი დღისა და თეთრ ღამის ცნებას;

დღეს ბრძენი ჰქვია სახელად უვიცს,
ღირებულს დებენ საფლავში მარდად,
და ადამიანს ღარიბი სულის
დიდებულივით ადგამენ დაფნას;

დღეს მამულისთვის გული ძგერს ცოტა,
ერთგულებაც კი ყალბია ვხედავ,
წრფელი გულები სადღაც გამქრალან,
თვალებსაც ყალბი გაუხდათ მზერა;

ყველგან სიცრუე ჭრელი ნიღაბით,
ყველგან ჭაობი, ტალახის ფარდა,
მხდალი გამხდარა დგეს მასაბაძი,
ხვალ კაცის მკვლელი იკნება ალბათ;

დღეს ყველა ლაჩარს უფენენ ფარდაგს,
ცრუებს უშლიან ლამაზ ტახტრევანს,
რა არ ვიდარდო, როცა უგუნურს
ლაღად ასხამენ ბრძენის მანტიას;

ყველგან სიცრუე, ყველგან სიყალბე,
ფარისევლობა, ფლიდობა, ლიქვნა,
მოჰბეზრდა თვალებს მარად სიყალბე,
მსურს ჩავიხედო ჭრელ ნიღაბს მიღმა;

თუ კარს გავაღებ და გარეთ გავალ,
მომეგებება სიცრუე ფლიდი,
ყველა ნიღბიანს შევცქერი შიშით,
ვინ ან რა არის, რატომ და რისთვის?!

თითო ოროლა ცხოვრობს უნიღბოდ,
თითქოსდა ყველა შენიღბულია,
ცხოვრებისთვის კი ნიღბით, უნიღბოთ,
მე მასკარადი დამირქმევია!...

2007 წელი...

მეორე სიცოცხლე

მე ხუთჯერ გარდავიცვალე და ხუთჯერ მოვბრუნდი ამ ქვეყანაზე. პირველად მე გარდავიცვალე შიშით და აღვსდექი სიმარტოვეში; მეორედ მე გარდავიცვალე სიმარტოვეში და აღვსდექი თვალთმაქცობაში; მესამედ მე გარდავიცვალე თვალთმაქცობით და აღვსდექი უდარდელობაში; მეოთხედ მე გარდავიცვალე უდარდელობით და აღვსდექი სიყვარულში. მე ახლა ვცხოვრობ უზომო, განუსაზღვრელი სიყვარულით და ვიცი, რომ სიყვარულით გარდავიცვლები... და ეს იქნება ჩემი უკანასკნელი გარდაცვალება... მე აღარაფერში…აღარ აღვსდგები... მე დავრჩები მარადიულ ს ი ყ ვ ა რ უ ლ შ ი...

ნ. დუმბაძე

ისევ აღვსდექი განგმირული ტყვიით სიცრუის,
კვლავ აღვსდექ მაღალ მწვერვალიდან მიწას განრთხმული,
ისევ აღვსდექი დაცემული ბევრის სიმუხთლით,

კვლავ აღვსდექ შენთვის სიყვარულო თავგანწირული;

        კვლავ შევიგრძენი გაზაფხულის, აპრილის სითბო,

        კვლავ გავახილე დაბრმობილი თვალი მე თითქოს,

        და კვლავ მოვედი, დავიბადე, - სითბო რომ ვიგრძნო,

        კვლავ დავიბადე, სიყვარულმა, სითბომ რომ მიხმო;

                    ჰო, კვლავ მოვედი, ეს სიცოცხლე არ მეყო, არა,

                    ერთი სიცოცხლე რას მეყოფა სიკეთისათვის,

                    ხანმოკლეა და არა კმარა სითბოსთვის, არა,
                    ერთი სიცოცხლე რას მეყოფა სიყვარულისთვის?!

                               არ მსურს სიცოცხლე, თუ ერთ მსხვერპლსაც ვეღარ გავიღებ,

                               კვლავ მოველ, რათა სიყვარული მოგიძღვნათ ოდენ;

                                მე მოვედი და მოვევლინე ქვეყანას ისევ,

                                შანსი მომეცით მკვდრეთით აღმდგარს, - აწიც გეტრფოდეთ;

                                                   სიყვარულისთვის დაფერფლილი მე ვით ფენიქსი,

                                                   კვლავ აღვსდექ, ქარმა ჩემი ფერფლი ზეცას რომ უძღვნა,

                                                    მე ვარსკვლავებად, მზის სხივებად გარდმოვლენილი,

                                                    იმედის სხივად ვიკიაფებ თქვენს თვალში მუდამ!..

2007 წელი...

ქართული ფოტოგრაფიის სათავეებთან

ფოტოგრაფიის მიზანი თავდაპირველად პორტრეტული ან ნატურალური გამოსახულების მიღება იყო, დროის ისეთ პერიოდში, რომელიც გაცილებით ნაკლები იქნებოდა იმ დროზე, რაც მხატვარს იგივე მიზნის მისაღწევად დასჭირდებოდა. თავისი განვითარებისა და სრულყოფის პროცესში გამომსახველობითი ფო

ტოგრაფია იქცა ხელოვნების დამოუკიდებელ სახეობად - ფოტოხელოვნებად.

ფოტოხელოვნებისადმი ინტერესი საქართველოში მე-19 საუკუნიდან მოყოლებული მუდამ არსებობდა. საქართველოს სხვადასხვა დიდ ქალაქებში არაერთი საინტერესო ფოტოხელოვანი მოღვაწეობდა, რომელთა ცხოვრება და შემოქმედება ერთგვარ კოლორიტულ დატვირთვასაც ატარებდა. ამავე დროს მაშინდელი ფოტოგრაფები ფაქტობრივად მემატიანეები იყვნენ, თანაც ყველაზე მიუკერძოებელი მემატიანეები.

ფოტოგრაფიით დაინტერესებულნი იყვნენ ცნობილი ქართველი მოღვაწეებიც: მხატვრები - გიგო გაბაშვილი და დავით კაკაბაძე, პოეტი - იოსებ გრიშაშვილი და სხვ. საქართველოში არსებობდა არაერთი ფოტოგრაფიული კლუბი და გაერთიანება, რომელთაც მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს ჩვენი ქვეყნის ფოტოისტორიის გადარჩენაში.

რაც უფრო კომპაქტური ხდებოდა ფოტოგრაფიის ტექნიკა და ფოტოგრაფიული პროცესები, მით უფრო იზრდებოდა ფოტოგრაფიული საქმიანობის მოსურნეთა რიცხვი. 1893 წლის აპრილში, თბილისში მოყვარულ ფოტოგრაფთა საზოგადოების პირველი კრება ჩატარდა პირველი ქართველი ფოტოხელოვანის - ალექსანდრე როინაშვილის ატელიეში. ამ საზოგადოების მიზანი იყო, მოყვარულთათვის ესწავლებინათ ფოტოგრაფია. გაზეთი “კავკაზი” სისტემატურად ბეჭდავდა ცნობებს ამ საზოგადოების საქმიანობაზე. მოყვარულ ფოტოგრაფთა საზოგადოების დიდი მონდომებითა და ძალისხმევით თბილისში 1897 წლის 23 აპრილს სამხედრო ისტორიული მუზეუმის შენობაში (ამჟამად სამხატვრო გალერეა) გაიხსნა გამოფენა. გამოფენაზე ფოტონამუშევრებთან ერთად წარმოდგენილი იყო ფოტოგრაფიული აპარატები და მოწყობილობები. გამოფენის მონაწილეები საექსპერტო კომისიამ დააჯილდოვა.

ქართული ფოტოხელოვნების სულისჩამდგმელად - საქართველოში პირველი ფოტოხელოვანი - ალექსანდრე როინაშვილი ითვლება. იგი 14 წლისა იყო როცა მამა გარდაეცვალა და თბილისში ჩამოვიდა ლუკმა პურის საშოვნელად. მალე ალექსანდრე როინაშვილი ფოტოგრაფ-ხატმწერ ვ. ხლამოვს დაემოწაფა, ხოლო ხუთ წელიწადში უკვე დამოუკიდებლად მუშაობაც შეძლო. ფოტოგრაფია მისი ცხოვრების თანამგზავრი გახდა.

ალ. როინაშვილმა 1865 წელს თბილისში ფოტოგრაფიული სტუდია "რემბრანდტი" გახსნა; მას კიდევ ორი ფოტოსალონი ჰქონდა: "ამხანაგობა" და ყველაზე ადრე შექმნილი - "სასურათხატო". გადაიღო ქართველ ლიტერატორთა და ხელოვნების გამოჩენილ მოღვაწეთა (ი. ჭავჭავაძე, ა. წერეთელი, ი. მაჩაბელი, ა. ყაზბეგი, დ. ყიფიანი, ნ. ნიკოლაძე, ი. გოგებაშვილი, გ. გურიელი, და სხვ.) სურათები, შექმნა რუსთაველის პორტრეტის ფოტორეპროდუქცია. მისი შემოქმედების ძირითადი თემა ქართველი ხალხის ყოფა-ცხოვრების ასახვა იყო. ცარიზმის გამარუსებელი პოლიტიკის წინააღმდეგ პროტესტის ნიშნად ალ. როინაშვილმა ქართველ მოღვაწეთა ფოტოპორტრეტების შექმნა დაიწყო. ასე გაჩნდა ქართულ ოჯახებში საქართველოს წარჩინებული მეფეების, მწერლების, საზოგადო მოღვაწეების, მღვდელმთავრების, ფოტოები, რომლებიც ცარიზმის მძიმე პირობებში ქართველ კაცს ეროვნულ გრძნობებს უღვივებდა.

ალექსანდრე როინაშვილს ძალიან სურდა, რომ მოძრავი ეროვნული მუზეუმი შეექმნა და შექმნა კიდეც. 1887-88 წლებში მან რუსეთის დიდ ქალაქებში ეროვნული მოძრავი გამოფენა მოაწყო. სიცოცხლის ბოლოს კი წლობით ნალოლიავები მოძრავი ქონება ქართველი ერის საკუთრებად გამოაცხადა და წერა-კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას უანდერძა. პირველი ქართველი ფოტოხელოვანი 42 წლისა გარდაიცვალა და დიდუბის პანთეონშია დაკრძალული.

როგორც ზემოთ აღვნიშნე, ფოტოგრაფიით დაინტერესებულნი იყვნენ ცნობილი ქართველი მოღვაწეებიც. ერთ-ერთი მათგანი ცნობილი ქართველი მხატვარი დავით კაკაბაძეა, რომელიც საკმაოდ ადრე დაინტერესებულა ფოტოგრაფიით. შემთხვევითი არაა ის ფაქტი, რომ მისი პირველი ფოტოსურათები გიმნაზიაში სწავლის პერიოდს ემთხვევა, ვინაიდან ქუთაისის გიმნაზიაში, სადაც დავით კაკაბაძე სწავლობდა, ერთ-ერთი აღმზრდელი, - გვარად ლაბენსკი, - მოყვარული ფოტოგრაფი ყოფილა. ამ პერიოდის შემდეგ დავით კაკაბაძეს ფოტოაპარატი ხელიდან არ გაუშვია. იგი შესანიშნავ ფოტოებს იღებდა, ასევე გამოიგონა სტერეოსკოპული კინოს სისტემა. დავით კაკაბაძის ფოტოსურათებს შორის საინტერესოა საქართველოს სხვადასხვა კუთხის არქიტექტურული ძეგლებისა და ეთნოგრაფიული სურათების სერიები.

რევოლუციამდელი თბილისის ერთ-ერთი ყველაზე თვალსაჩინო ფოტოგრაფია დიმიტრი ერმაკოვი, რომელმაც ქართულ ფოტოხელოვნებაში ერთგვარი რევოლუცია მოახდინა. დ. ერმაკოვს 36 უმაღლესი ჯილდო აქვს მოპოვებული ფოტოხელოვნებაში.

კომუნისტური ეპოქიდან მოყოლებული ფოტოხელოვნებისადმი ინტერესი იმდენად განელდა, რომ ამ უდავოდ პროგრესულ პროფესიას ხშირად ღიმილნარევი ირონიითაც მოიხსენიებდნენ. ქართული ფოტოგრაფიის ისტორიამ უამრავი საინტერესო ფოტოხელოვანის სახელები და ნამუშევრები შემოგვინახა; თუმცაღა დღეს ამ სახელების გაგონებაზე, ძალიან ცოტა თუ მიხვდება და გაიხსენებს, - ვინ იყვნენ ისინი; დიმიტრი ერმაკოვი, გურამ თიკანაძე, ალ. კოტორაშვილი, ალ. სააკოვი, ევტიხი და მურად ჟვანიები, გურამ წიბახაშვილი, შალვა გოქაძე, ვასილ როინაშვილი, მ. კვირიკაშვილი, თ. არჩვაძე, ო. დეკანოსიძე და სხვანი და სხვანი... ესენი ის ადამიანები არიან, რომელთაც უამრავი საინტერესო შტრიხი შემოუნახეს წარსულიდან დღევანდელობას. არც ერთ ძველ მეისტორიეს არ გაუკეთებია იმხელა საქმე დოკუმენტალისტიკაში, რაც ფოტოგრაფებმა შეძლეს. ჩვენ, რომ უახლესი ისტორია რაღაც დონეზე ვიცით, სწრედ ამ ხალხის დამსახურებაა...

2009 წელი...

No smoking!...

როდესაც 1492 წლის 12 ოქტომბერს ქრისტეფორე კოლუმბი სან-

სალვადორის კუნძულს მიადგა, ის და მისი თანამგზავრები შეძრა უჩვეულო სანახაობამ - აბორიგენები პირიდან და ცხვირიდან უშვებდნენ ბოლს. საქმე იმაში იყო, რომ ინდიელები (ასე უწოდა მათ კოლუმბმა) აღნიშნავდნენ "წმინდა" დღესასწაულს, რომელზეც ისინი განსაკუთრებულ ბალახს ეწეოდნენ სრულ გაბრუებამდე. ამ მდგომარეობით ისინი თითქოს კავშირს ამყარებდნენ დემონებთან და შემდეგ ყვებოდნენ, თუ რას ეუბნებოდა მათ "დიადი სული". სამშობლოში დაბრუნების შემდეგ ესპანელმა მეზღვაურებმა მათ გააცნეს ზემოაღნიშნული "სიამოვნება". მოგზაურთა ცნობების თანახმად, ამერიკელი აბორიგენები თამბაქოს ფოთლებს ღმერთების ნაბოძებად მიიჩნევდნენ და უწოდებდნენ მას tobaco-ს... მოგვიანებით საფრანგეთის ელჩმა, ჟან ნიკომ, მეზღვაურისაგან იყიდა თამბაქო, მას "nikotiana tabacum" უწოდა და გაგზავნა საფრანგეთის სამეფო კარზე.

 მე-16 საუკუნის ბოლოს ჩიბუხის მოწევა პოპულარული გახდა ლონდონში, სადაც მოდაში შემოვიდა ე.წ. "მოსაწევი საღამოები"... და თამბაქოს მოყვარულთათვის სპეციალური სამოსიც კი გამოიგონეს – სმოკინგი (ინგლ. smoking – მოწევა).თამბაქოს წარმოშობაზე ლეგენდებიც არსებობდა; ერთ-ერთი გადმოცემის მიხედვით, თამბაქო სისხლის აღმრევთა (ცოდვილი და-ძმის) საფლავიდანაა აღმოცენებული. დროთა განმავლობაში თამბაქოს ციებ-ცხელება მთელს ევროპასა და აზიაში დაიწყო. მის აღსაკვეთად ძველად უამრავ სადამსჯელო ზომას მიმართავდნენ: დაწესებული იყო ეკლესიიდან განკვეთა, დამნაშავეთა სიკვდილით დასჯა და მათი პირში ჩიბუხგაჩრილი თავების გამოფენა, ტუჩებისა და ცხვირის მოკვეთა, თამბაქოთი მოვაჭრეთა ცოცხლად დაწვა, ნესტოებისა და ცხვირის დაჭრა და დამნაშავეთა გადასახლება. მაგრამ დროთა ცვლამ ეს ყველაფერი შეცვალა და მწეველთათვის განკუთვნილი სადამსჯელო ზომები მათივე წახალისების პროპაგანდამ შეცვალა.
თამბაქო მცენარეული ნაწარმია. მისი ბოლის შემადგენლობა რთულია და 5000-მდე ნივთიერებას შეიცავს. ქვემოთ უფრო ახლოს გავეცნობით რამდენიმე მათგანს, რაც ნათლად ადასტურებს, რომ მოწევა არა მარტო თვითმკვლელობა, არამედ სხვა ადამიანების მკვლელობაცაა... ფარმაკოლოგიურად აქტიურ ნივთიერებებს მიეკუთვნება ნიკოტინი (რომელიც არაფრით ჩამოუვარდება კოკაინსა და ჰეროინს) და ფისი (თამბაქოს კვამლი). ერთი ღერი სიგარეტი დაახლოებით 8,4 მგ. ნიკოტინსა და 15 მგ. ფისს შეიცავს. თამბაქოში შემავალი ნიკოტინი ადამიანს თანდათანობით კლავს, - იწვევს რა მძიმე დაავადებებს. იგი, ჩასუნთქულ კვამლთან ერთად, ჩადის ფილტვებში, სწრაფად გადადის სისხლში და თავის ტვინს სულ რაღაც 8 წამში აღწევს. აღსანიშნავია, რომ ერთი წვეთი ნიკოტინი კლავს საშუალო წონის ადამიანს. თამბაქოს კვამლის ერთ-ერთი შემადგენელი ნივთიერებაა ნახშირის მონოქსიდი, რომელიც მანქანის გამონაბოლქვში გამოიყოფა და საკმაოდ ძლიერი შხამია. თამბაქოს კვამლი ასევე შეიცავს დარიშხანს და ამონიუმს; ამათგან პირველი ცნობილი შხამია, ხოლო მეორე კი სხვადასხვა ხსნარების შემადგენელი კომპონენტი. 

თუ ადამიანი დღეში 20 ღერ სიგარეტს ეწევა, წლის განმავლობაში მის ფილტვებში 1 ლიტრი ფისი (თამბაქოს კვამლი) დაილექება. საინტერესოა, რატომ ხდებიან მასზე ასე ადვილად დამოკიდებულნი?! მიზეზი მრავალფეროვანია და ამასთან რთულიც... უმრავლეს შემთხვევაში მოწევის ჩვევა მოზარდობის პერიოდში ყალიბდება. უკვე 20 წლის ასაკში განისაზღვრება მწეველთა სტატუსი. ზოგიერთი ბავშვი მოწევას 9-11 წლიდან იწყებს. მათი 80% კი ამ ჩვევას რეგულარულად აგრძელებს მოზრდილ ასკშიც. მოწევა მოზარდებში შეიძლება გახდეს სიფიცხის, გაღიზიანების, გაფანტულობის, დაბნეულობის, ყურადღებისა და მეხსიერების დაქვეითების, ძილის დარღვევის მიზეზი. რაც უფრო ადრე იწყებს ადამიანი მოწევას, მით მაღალია სიკვდილიანობის რისკი. იმ მწეველებში, რომელთა ასაკი 18 წელია, უკვე აღინიშნება გულის დაავადების ნიშნები. ალბათ, ცოტამ თუ იცის, რომ საქართველოში სიგარეტის მოწევის შედეგად ყოველწლიურად 8-12 ათასი ადამიანი იღუპება, მსოფლიოში კი - 3-4 მილიონი. სტატისტიკის თანახმად, ამ ციფრებს ყოველ 10 წამში მოწევის შედეგად გარდაცვლილი თითო ადამიანი ემატება. ერთი ღერი სიგარეტი მწეველის სიცოცხლეს საშუალოდ 7 წუთით ამცირებს. როგორც ზემოთ ვახსენე, მოწევა შეიძლება ჩაითვალოს როგორც თვითმკვლელობად, ასევე მკვლელობადაც; ჩვენი ბინების, ოფისებისა და სხვა ადგილების გაბოლვას ჩვენ იმ "უცოდველ სიამოვნებას" უნდა ვუმადლოდეთ, რომელზე უარის თქმაც, რაღაც მიზეზების გამო, არ შეუძლია ზოგიერთს ჩვენს ახლობელთაგანს. ცნობილია, რომ საქართველოში "პასიური წევის" მიზეზით ყოველწლიურად ავადდება 82 000 არამწეველი. თამბაქოს ნებისმიერი მომხმარებელი, რომელიც სხვების თანდასწრებით ეწევა, ზიანს აყენებს მათ ჯანმრთელობას. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მონაცემებით, ,,პასიური წევის“ შედეგად ჩვენს ქვეყანაში ყოველწლიურად საშუალოდ 4000 კაცი იღუპება... ყველა მწეველმა უნდა გააცნობიეროს, რომ თამბაქოს მოხმარებით, საკუთარი თავის გარდა, გარშემომყოფებსაც აყენებს ზიანს (განსაკუთრებით კი ოჯახის წევრებს). სიგარეტი მოქმედებს არა მხოლოდ ადამიანის ორგანიზმზე, არამედ ცვლის მის ქცევით ჩვევებსაც. ნიკოტინს ახასიათებს დამოკიდებულების, მიჩვევის ჩამოყალიბება. ჩვევითი დამოკიდებულება ფორმირდება თანდათანობით და მოიცავს სიგარეტის ყიდვის, კოლოფის გახსნის და მოწევის "რიტუალებს", რომელიც ხშირად თან ახლავს ფინჯანი ყავის სმას, სატელეფონო საუბრებს, ნერვულ გაღიზიანებას, შესვენებას სამსახურში, მანქანის ტარებას, ალკოჰოლის მიღებას, მეგობრებთან შეკრებებს. დასავლეთის ქვეყნებში საზოგადოებაში სიგარეტის მოწევა სამარცხვინო საქციელად ითვლება; მოწევა ცუდ ტონადაა აღიარებული. მწეველი მოზარდი აუცილებლად არაპრესტიჟულ პიროვნებად ითვლება. აშშ-ში და ევროპის ქვეყნებში მწეველ ადამიანს გაუნათლებელს უწოდებენ; ასეთი ადამიანი სოციალურად დეგრადირებულად ითვლება და უპრინციპო ადამიანის სიმბოლოა. იყო მწეველი - არ ნიშნავს, რომ ძლიერი ხარ, პირიქით - იყო მწეველი - ნიშნავს, რომ უძლური და უნებისყოფო ადამიანი ხარ, რომელიც ხელყოფს არა მარტო საკუთარ, არამედ სხვების ჯანმრთელობასა და სიცოცხლესაც და ამ საშინელი პროცესის შეწყვეტას ვერ ახერხებს.მთავარეპისკოპოსი იოანე (შახოვსკი) წერდა: "ისეთი წვრილმანი ცოდვა, როგორიც თამბაქოა, ისე გადაეზარდა ადამიანთა საზოგადოებას ჩვევაში, რომ საზოგადოება მას ყოველგვარ პირობებს უქმნის. სად აღარ შეიძლება სიგარეტის პოვნა! ყვალგან შეხვდებით საფერფლეს, ყველგან არსებობს მოწევისათვის განკუთვნილი სპეციალური ოთახები, ვაგონები, კუპეები "მწეველთათვის". გაზვიადებული არ იქნება თუკი ვიტყვით, რომ მთელი მსოფლიო წარმოადგენს ერთ ოთახს, უფრო სწორად კი ერთ უზარმაზარ ვაგონს "მწეველთათვის" ვარსკვალავთაშორის სივრცეში."-ო. მოწევისთვის თავის დანებებას დიდი და ძლიერი ნებისყოფა სჭირდება; მისი მიტოვების შემდეგ პირველი დღეები ურთულესია ნებისმიერი მწეველისათვის. ამ შემთხვევაში აუცილებელია ადამიანმა გარემო შეიცვალოს, სიგარეტის მოკიდების ნაცვლად გაისეირნოს, ისუნთქოს ნელა და ღრმად... მართალია რთულია, მაგრამ ნებისმიერი მწეველის მიერ მოწევისთვის თავის დანებება შესაძლებელია და რაც მთავარია, საუკეთესო გადაწყვეტილებაა! ამისთვის უმთავრესია, რომ ყოველმა მწეველმა გამოიჩინოს ნებისყოფა და იპოვოს რწმენა საკუთარი თავისა, რომ თუკი მოინდომებს, შეძლებს კიდეც თამბაქოსათვის თავის დანებებას! მთავარი ხომ მონდომებაა... თუკი მოვინდომებთ, უფლის შეწევნით ყველა პრობლემას დავძლევთ!..